Executive Summary - Teknoloji ve Yapay Zekâ- 14

Kuantum sıçraması, düşünen yapay zekâ, ChatGPT'de erkek egemenliği ve kriptodaki büyük soygun...

Yeni sayıdan merhaba. Yine dopdolu bir sayıyla sizlerleyiz. Teknoloji dünyasında olup bitenleri ve tabii ki artık vazgeçilmez bir parçamız hâline gelen yapay zekâdaki en heyecan verici gelişmeleri sizler için derledik. Keyifle okuyacağınız bir sayı sizi bekliyor!

Kuantum Çiplerde Paradigma Değişimi: Microsoft Majorana 1

Geçtiğimiz iki haftanın en önemli konusu Microsoft’un kuantum çipi Majorana 1 oldu. Evet, yapay zekâ konusunda haberler çok baskın olduğu için yeterli ilgiyi görmese de Microsoft’un “paradigma değişimi” başlığı ile duyurduğu yeni çipi, geleceğimizi en az yapay zekâ araçları kadar etkileyecek.

17 yıllık bir araştırma projesinin ürünü olan Majorana 1 çip, endüstriyel ölçekli problemleri çözme potansiyeli taşıyor. Majorana 1, bir çipe bir milyon kübit sığdırma kapasitesine sahip ve bu, masaüstü bilgisayarların işlemcileri ile benzer boyutlarda. Bu gerçekten heyecan verici. Peki, “paradigma değişimi” derken neyi anlamamız lazım?

Microsoft, bu çipleri yaratmak için yeni bir malzeme ve mimarî geliştirdi. Majorana parçacığını kullanarak daha güvenilir kübit’ler oluşturmayı başardı. Daha önce yazdığımız Google’ın Willow çipinden oldukça farklı bu çipler, daha az hata vadediyor. Google’ın daha hızlı hata düzeltme vaadinden farklı olarak Microsoft daha az hata sunuyor. Detayları hafta içinde ayrı bir bülten ile sizlerle paylaşacağım. Ama şunu söylemem gerekir ki, yapay zekâ gelişmeleri ile kuantum çiplerini beraber değerlendirdiğimizde hepimizi hayal bile edemeyeceğimiz bir gelecek bekliyor. Hazır mıyız?

Çip ve Bilim Yasası Teşvikleri

Kuantum çiplerinde gelişmelerden sonra bir de konvansiyonel çip dünyasına bakalım. Trump’ın, yakın gelecekte yurt dışından gelen bilgisayar çiplerine, yarı iletkenlere ve ilaçlara gümrük vergileri koyacağını açıklaması ile ABD içinde üretim konusunda gelişmeler hızlandı. ABD içinde çip fabrikalarına sahip Intel, federal hükümetten alacağı toplam 7,8 milyar dolarlık yardımdan 2,2 milyar dolarını tahsil ettiğini açıkladı.

Kan Kokusu

Ama diğer taraftan sürekli kan kaybettiği için kan kokusuna üşüşen köpekbalıkları gibi yaklaşan satın alma teklifleri ile uğraşıyor. Broadcom ve TSMC, Intel’in bölünmesi üzerine olası senaryoları değerlendiriyorlar. Broadcom, Intel’in çip tasarım ve pazarlama işini yakından inceliyor ve Intel’in üretim işine bir ortak bulursa bir teklif yapmayı düşünüyor. Öte yandan, TSMC, Intel’in bazı veya tüm çip fabrikalarını satın almayı istiyor.

Broadcom Inc., çok çeşitli yarı iletken ve altyapı yazılım ürünlerinin tasarımcısı, geliştiricisi, üreticisi ve küresel tedarikçisi, halka açık bir ABD şirketidir. Şirket aslında 1961 yılında Hewlett-Packard’ın yarı iletken ürünleri bölümü olarak kuruldu. Bölüm, 1999’da Hewlett-Packard’dan ayrıldı.

Arm, Müşterilerine Rakip mi Oluyor?

Arm, bu yıl içinde kendi çiplerini üretmeyi planlıyor. Bu çiplerin ilk büyük müşterisinin Meta olması planlanıyor. Meta, bu çipleri kendi veri merkezlerinde kullanacak. Bu, genellikle çip tasarımlarını Apple ve Nvidia gibi şirketlere lisanslayan Arm için stratejik bir değişiklik anlamına geliyor ve mevcut müşterileri rakip hâline getirebilir.

Tam Bir Fiyat/Performans Ürünü: iPhone 16e

Geçtiğimiz bültende yazdığımız gibi Apple, yeni iPhone modelini geçtiğimiz hafta duyurdu. Tek bir cihaz olduğu için büyük bir etkinlik zaten beklenmiyordu. iPhone 16e, 599 dolarlık başlangıç fiyatıyla iPhone serisinin en uygun fiyatlı akıllı telefonu oldu. A18 işlemci, Apple Intelligence yazılım özelliklerini barındıran bu telefondaki en kritik değişiklik, Qualcomm yerine Apple’ın kendi modem çipini kullanıyor olması. Tek kameraya sahip olsa da fiyatı ile iPhone 15 ve iPhone 16 almayı düşünenler için çok mantıklı bir alternatif. Tabiî ki Pro ve Pro Max cihazlarla aynı sınıfta değil. Sadece siyah ve beyaz renk seçeneklerine sahip olduğunu da dipnot olarak belirteyim.

Apple Zekâsı Vision Pro’ya Geliyor

Her ne kadar biz daha iPhone’larda bile göremesek de Vision Pro, Apple’ın yapay zekâ platformu Apple Intelligence ile Nisan ayında güncellenecek. Beta sürümü şu anda geliştiricilerde çalışırken, genel sürümün Nisan’da çıkması plânlanıyor. Güncelleme ile birlikte metin ve görsel üretmeye odaklanan bazı yeni özellikler eklenecek. Apple, Vision Pro’yu “mekânsal bilgisayar” olarak konumlandırarak video ve oyun özelliklerinin yanı sıra masaüstü bilgisayar deneyimini genişletmek istediğini vurguladı.

En Uzun Kablo

Meta, 50.000 kilometre uzunluğunda bir denizaltı kablo projesi olan “Project Waterworth”u tanıttı. Bu proje, beş kıtayı birbirine bağlayacak ve ABD, Brezilya, Hindistan, Güney Afrika gibi noktalardan bağlantı uçlarına sahip olacak. Meta daha önce de denizaltı kablolar konusunda çalışıyordu ama bu proje, Meta’nın tamamen sahip olduğu ilk denizaltı kablosu olacak. Aynı zamanda dünyanın en uzunu olacak kablo, okyanuslarda su altında 7.000 metre derinliğe yerleştirilecek.

X’e Para Lazım

Elon Musk’ın X’i, yatırımcılardan 44 milyar dolarlık bir değerleme ile para toplamak için görüşmeler yapıyor. Musk, X’i 2022 yılında aynı fiyata satın almıştı. Musk’ın diğer şirketleri Trump seçildikten sonra değer kazanırken X yerinde saydı. Hatta bankalara göre değer bile kaybetti. Bunu bültende yazmıştık. Mesela Tesla’nın hisseleri, Trump’ın seçilmesinden bu yana %40’tan fazla artış gösterirken, SpaceX’in Aralık’ta 350 milyar dolar olarak değerlendirildi. X’in nakite ihtiyaç duymasının en önemli sebebi, reklamverenler tarafından eskisi kadar önemsenmemesi. Algoritmalar yüzünden tamamen çöp içeriklerle dolan X’in bu yatırım turuna kimler katılacak, göreceğiz.

Grok Sahnede

Musk’ın yapay zekâ şirketi xAI, Grok 3 adlı en son amiral gemisi yapay zekâ modelini tanıttı. Grok 3, halefi Grok 2’ye göre "10 kat" daha fazla hesaplama gücü ile eğitildi. Bunun için Memphis’te bulunan veri merkezindeki 200.000 GPU kullanıldı. xAI, Grok 3’ün mevcut yapay zekâ modelleri ile yapılan çeşitli benchmark testlerinde üstün performans gösterdiğini iddia ediyor. Ayrıca, Grok 3’ün "düşünme" yeteneği de var. Bununla OpenAI’ın "DeepSearch" özelliği ile rekabet edecek. Grok 3’ü denemek isterseniz, https://grok.com adresinde herkesin kullanımına açık. Tabi üye olmanız gerekmekte.

Soğuk Cüzdan da Çözüm Değil

Bugüne kadar kripto paraları soğuk cüzdanlarda tutmak önerildi ve güvende olacağımız varsayıldı. Ama güvenliğin aslında bundan ibaret olmadığını, Dubai merkezli kripto para borsası Bybit’in soğuk cüzdanlarından 1,4 milyar dolar değerinde Ethereum çaldırınca daha iyi anladık. Kripto para tarihinin en büyük hırsızlığı ile Bybit’in toplam 16 milyar dolarlık varlığının %10’u çalınmış oldu. Hırsızlık temel olarak bu soğuk cüzdanları kullanan kişilerin bilgisayarlarına malware yerleştirerek yapılmış. Sonuç olarak insan faktörü en güvenli gözüken işlemlerde bile büyük risk içeriyor. Bir dipnot ile konuyu kapatalım, bu işi yapanların Kuzey Kore’li Lazarus grubuna bağlı hackerlar olduğu düşünülüyor.

Soğuk cüzdan, internete bağlı olmayan bir tür kripto cüzdanıdır. Genellikle özel anahtarlarınızı çevrimdışı olarak saklayan flash bellek gibi fiziksel bir cihazdır. Bu çevrimdışı depolama, soğuk cüzdanları çevrimiçi saldırılara karşı daha yüksek düzeyde güvenlik sağlar. Bununla birlikte, soğuk cüzdanların çevrimdışı doğası, onları normal işlemler için daha az uygun hâle getirir. Soğuk bir cüzdanda saklanan kripto para birimlerinizi kullanmak için soğuk cüzdanınızı çevrimiçi bir cihaza bağlamanız, gerekli tutarı sıcak bir cüzdana aktarmanız ve ardından işleminizi yapmanız gerekir.

Anthropic’ten Yeni Model

Yapay zekâ alanında bir diğer önemli oyuncu Anthropic, önümüzdeki haftalarda yeni YZ modelini piyasaya sürmeye hazırlanıyor. Bu model, “derin akıl yürütme” ve hızlı yanıtlar arasında geçiş yapabilen bir “hibrit” olarak tanımlanıyor. Anthropic’in yeni modeli, bazı programlama görevlerinde OpenAI’ın o3-mini-high “akıl yürütme” modelini geride bırakıyor ve büyük kod tabanlarını analiz etme konusunda da başarılı olduğu söyleniyor. Yazılım tarafında genel olarak tercih edilen modeli olan Sonnet 3.5’tan sonra bu başarısını daha ileri taşıyabilecek mi, göreceğiz.

Perplexity’de Derin Araştırma

Perplexity, kendi “derin araştırma” aracını tanıttı. Bu yeni özellik ile daha derinlemesine cevaplar sağlamayı amaçlıyor. Şu anda web üzerinde kullanılabilir olan Perplexity Deep Research, Mac, iOS ve Android uygulamalarına da eklenecek. Ayrıca, Deep Research aracı, kullanıcıların belirli bir günlük sorgu sayısıyla ücretsiz olarak erişebileceği bir model sunuyor.

OpenAI Model Karmaşası

Diğer rakiplerinde YZ modelleri daha az sayıda ve rahat anlaşılır durumda iken, OpenAI’da işler biraz daha karmaşık gidiyor. OpenAI, o3 modelinin piyasaya sürümünü iptal ederek "basitleştirilmiş" bir ürün sunmayı plânladığını duyurdu. CEO Sam Altman, GPT-5 modelinin aynı zamanda o3’ü de içereceğini ve kullanıcıların abonelik seviyelerine göre aynı modeli farklı seviyelerde kullanabileceklerini söyledi. Yani ChatGPT Plus aboneleri, GPT-5’i daha yüksek bir zekâ seviyesinde çalıştırabilecek. ChatGPT Pro abonelerinin ise GPT-5’i farklı bir zekâ seviyesinde çalıştırması mümkün olacak. OpenAI, GPT-5 piyasaya sürülmeden önce, önümüzdeki birkaç hafta içinde “Orion” kod adlı GPT-4.5’i piyasaya sürmeyi plânlıyor. Altman’ın belirttiğine göre GPT-4.5, şirketin derin düşünmeye sahip olmayan son modeli olacak.

OpenAI Yapay Zekâ Ajanları Bize de Geldi

OpenAI, kullanıcılar adına görevler gerçekleştirebilen YZ ajanı Operator’ü, ChatGPT Pro aboneleri için Avustralya, Brezilya, Kanada, Hindistan, Japonya, Singapur, Güney Kore, Birleşik Krallık ve Türkiye gibi birçok ülkede kullanıma sundu. Operator, Ocak ayında ABD’de piyasaya sürülmüştü ve şu anda aylık 200 dolarlık ChatGPT Pro plânına abone olanlar kullanabiliyor. Avrupa ülkeleri ise biraz daha bekleyecekler. Bu konuda Avrupa’nın önünde olmak beni gururlandırdı. :)

Nedir Bu Jevons Paradoksu?

DeepSeek’in ortalığı karıştırmasından sonra Microsoft’un CEO’su Satya Nadella, X’te şöyle dedi: “Jevons paradoksu yeniden ortaya çıkıyor! Yapay zekâ daha verimli ve erişilebilir hâle geldikçe, kullanımının hızla arttığını göreceğiz ve bu da onu tadına doyamadığımız bir metaya dönüştürecek.”

Jevons Paradoksu’nun ne olduğuna bakacak olursak, adını 19. yüzyıl ekonomisti ve mantık bilimcisi William Stanley Jevons’tan almıştır. 1865 tarihli “Kömür Sorunu” adlı kitabında, motorlar geliştikçe ve kömürü daha verimli tüketir hâle geldikçe kömüre olan talebin azalmak yerine artacağını belirtmiştir. Kısaca, üretim maliyetindeki bir düşüşün daha fazla üretime yol açacağını iddia etmiştir.

Yani Nadella, YZ erişimi ucuzladıkça kitlesel olarak erişimin artacağını, bunun da hem YZ şirketlerine hem de bu konuda teknoloji üreten Nvidia gibi şirketlere fayda sağlayacağını düşünüyor. Bunu doğrulamak için biraz daha zamana ihtiyacımız var.

Takip Listesi

• Spotify, kayıpsız ses desteği anlamına gelen Hi-Fi özelliğini bu yıl içinde kullanıcıların beğenisine sunmayı plânlıyor. Spotify, "Music Pro" adı altında sunacağı yeni özellik için aylık 5 veya 6 dolar ek ücret talep edeceği düşünülüyor.

• Birçok kişinin kullandığı (AirPods Pro gibi) gürültü önleyici kulaklıkların, insanların beyinleri üzerinde olumsuz etkileri olabileceği öne sürülüyor. BBC raporuna göre, bu teknoloji, arka plândaki rahatsız edici sesleri bastırmaya çalışan kişilerde beyin fonksiyonlarına olumsuz etki edebilir. Bu müthiş teknolojiden nasıl vazgeçeceğiz?

• Apple, Birleşik Krallık’taki kullanıcılar için iCloud verilerini uçtan uca şifreleme özelliğini kaldırdığını açıkladı. Bu karar, İngiliz hükümetinin Apple’dan kullanıcı verilerine erişim sağlamak için bir "arka kapı" oluşturmasını istemesi üzerine alındı. Yani yeteri kadar büyük bir pazarsanız, her istediğinizi yaptırabilirsiniz.

• YZ donanım girişimi Humane, HP’nin 116 milyon dolara şirketlerini satın aldığını duyurdu. 499 dolar vererek cihazı satın alanlar, 28 Şubat itibarıyla cihazlarının çöpe dönüşümüne şahitlik edecekler.

• Uygulama marketleri için analiz hizmetleri veren Appfigures, uygulama marketlerinden indirilen yapay zekâ araçları ile ilgili bir rapor yayınladı. Bu rapor, ChatGPT uygulamasının 353 milyon kez indirildiğini ve kullanıcılarının yarısından fazlasının 25 yaş altı olduğunu gösteriyor. 50-64 yaş arasındaki kullanıcılar ikinci en büyük demografiyi oluştururken, erkekler toplam kullanıcıların %84,5’ini oluşturuyor. Kadınların, yapay zekâ endüstrisinde önemli roller üstlenmelerine rağmen yapay zekâya karşı daha temkinli olduklarını düşünebiliriz.

• İlginç bir haberle bülteni bitirelim. Elon Musk’ın sahibi olduğu X, eski sahiplerinin Trump’ı 2021’de yasaklama kararına karşı açılan davadan vazgeçmesi için Trump’a 10 milyon dolar ödemeyi kabul etti. Musk, 2022’de Trump’ın X hesabını geri açmış ve 2024 başkanlık kampanyasına 250 milyon dolardan fazla bağış yapmıştı.

Bu sayının da sonuna geldik.

Geri bildirimlerinizi ve önerilerinizi yorum olarak yazmaktan lütfen çekinmeyin.

Eğer hoşunuza da gitmişse arkadaşlarınızla da paylaşırsanız memnun oluruz.

Bir sonraki sayıda görüşmek üzere.