Görünmeyen Fatura
Yapay zekâ bellek fiyatlarını ikiye katladı ve Bitcoin madencilerini çaldı
Robert K. Merton, 1948’de yayımladığı makalesinde toplumdaki bireylerin ve kurumların belirli bir amaçla yaptığı eylemlerin sıklıkla beklenmeyen, öngörülmeyen ve bazen de istenmeyen sonuçlara yol açtığını söyler. Bu sonuçlar, eylemin planlanmış hedeflerinden tamamen farklı, hatta bazen tam tersi yönde olabilir. Tıpkı internetin demokratik bir toplum yaratacağı, bizi daha iyi bir dünyaya götüreceğini düşündürmesi gibi. Şimdi başladığımız noktanın bile gerisindeyiz. Daha otoriter rejimler ve tamamen tüketime yönelmiş bir toplum. Yapay zekâ devrinde de bu tür beklenmeyen sonuçları sıklıkla görmeye başladık.
Evet, yapay zekâ işlerimizi elimizden almaya yakın. Artık farklı işler bulmamız gerekiyor. Bunu muhtemelen defalarca okudunuz. Bu sefer daha farklı konularda etkilerini görmeye başladık. Neredeyse hiç akla gelmeyecek bu etkiler hayatlarımızı değiştirmeye aday.
Bellek Krizi
Dünya üzerinde bellek diye tabir ettiğimiz bilgisayarlardaki RAM ve SSD disk modüllerini üreten firma sayısı oldukça az. Toplam RAM ve SSD bellek üretiminin %90’ını üç firma yapmakta. Yakın zamana kadar oldukça öngörülebilir bir pazardı bellek pazarı. Talep ve buna bağlı arz çok rahat takip edilebiliyor ve birbiriyle örtüşüyordu. Bu alana yeni yatırım da uzun vadeli planlarla yapılıyordu. Ta ki yapay zekâ her şeyi değiştirene kadar. Yapay zekâ ve buna bağlı sunucu merkezleri, planlamaları çöpe attıracak şekilde bellek pazarını değiştirdi.
Üç büyük üretici de artık yapay zekâ ve sunucular için bellek modülleri üretmeye öncelik vermiş durumda. Bu üç üretici (Samsung, SK Hynix ve Micron) yapay zekâya güç veren sunuculara bellek üretmenin daha kârlı olduğunu düşünüyor. Aynı zamanda bu müthiş büyümenin nerede sona ereceğini tam kestiremediklerinden yeni fabrika yatırımı için de çok aceleci değiller.
Bellek pazarına son darbe de Micron tarafından geldi. 3 Aralık 2025’te yaptığı resmi açıklamada, tüketici pazarına yani hepimizin kullandığı bilgisayarlar için RAM ve SSD disk üretimi yapan Crucial markasıyla bu pazardan çıkma kararı aldı. Şirketin açıklamasına göre “yapay zekâ odaklı veri merkezi büyümesi, bellek ve depolama talebinde büyük artışa yol açtı” ve Micron “daha büyük, stratejik müşterilere arz ve desteği artırmak için” bu kararı aldı. Yani tüm üretimini sunucu odaklı yapacak.
Tüm bu gelişmeler sonucunda tüketicilerin satın aldıkları bellek modüllerinin fiyatları son bir yılda %171 arttı. Gerçekten inanılmaz bir fiyat artışı. Aslında DRAM fiyatları o kadar arttı ki, altın fiyatlarındaki artışı bile geride bıraktı. Özellikle bu parçaları satın alarak toplama bilgisayar tabir edilen şekilde bir araya getirenler bu artışı çoktan hissetmeye başladı. Hazır sistemlerde, yani dizüstü ve masaüstü bilgisayarlarda da toplu siparişler yüzünden daha fazla hissedilmese de 2027 ve 2028’de bu artışları çok net olarak göreceğiz. HP ve Dell gibi büyük oyuncular bu konuda çoktan uyarıda bulunmaya başladı bile.
Yapay zekâ firmaları kendi modellerini eğitmek için büyük yatırımlar yaparken, bu modellerin koştuğu bulut sunucu firmalarının da donanım ihtiyaçları inanılmaz boyutlara ulaştı. Bu ihtiyaçları hızlıca karşılayacak kapasitenin olmaması, bizim daha pahalı ürünler satın almamıza sebep oluyor. Yani yapay zekâ, bizim bilgisayar ve telefon gibi artık herkesin mutlaka sahip olması gereken elektronik ürünlere daha yüksek bedeller ödememize sebep olacak. Tıpkı üst düzey ekran kartlarında olduğu gibi. Kim bilebilirdi ki?
Bitcoin’leri Satsak mı?
Yapay zekânın Bitcoin’in sonunu getirebileceğini daha önce farklı makalelerde okuduk. Özellikle çözülmesi zaman alan hash işlemlerini yapay zekâ ve kuantum bilgisayarlarının daha hızlı çözebileceği, bunun da Bitcoin’in sonunu getirebileceği zaten yazılıp çiziliyordu. Daha bu aşamaya gelmeden bambaşka bir gelişme oldu.
Bitcoin madenciliği kavramını muhtemelen duymuşsunuzdur. Bir zamanlar oldukça popülerdi. Aslında hâlâ da popüler. Pahalı elektrik ve çip maliyetlerini göze alabilecek çapta bu yatırımı yapmışsanız, hâlâ önemli sayılabilecek getirilere sahip. Tabii bizim ülkemizde ortaya çıkan kaçak elektrikle çalışan madencileri kapsam dışı bırakıyorum. Onların zaten giderleri neredeyse yok. Madencilik diyoruz ama bu kişilerin yaptığı aslında Bitcoin ağındaki işlemlerin doğruluğunu kontrol edip onay vermek. Merkeziyetsiz bir sistem olan Bitcoin ağında bu madenci/doğrulayıcılara ihtiyaç var. Bunlar sistemin belkemiği. Eğer bunlar olmazsa Bitcoin de alıp satamayız.
Bitcoin ağının tasarımı gereği bu madenciler, yaptıkları işlemin karşılığı olarak Bitcoin ödülü alıyor. Ve bu ödüller gün geçtikçe düşüyor. Bu, tasarımın bir gereği. Bitcoin fiyatlarındaki düşüş ve ödüllerin gün geçtikçe azalması yüzünden madencilik işini kurumsal olarak yapan firmalar bu işi bırakmaya başladı. Bilin bakalım artık ne iş yapıyorlar? Evet, doğru bildiniz. Ellerindeki altyapıyı yapay zekâ firmalarına kiralamaya başladılar. Son 18 ayda, ABD’de Bitfarms, Core Scientific, Riot, IREN, TeraWulf, CleanSpark, Bit Digital, MARA Holdings ve Cipher Mining gibi en az sekiz büyük madencilik şirketi, kısmen veya tamamen yapay zekâya geçiş planlarını açıkladı. İki taraf da mutlu. Madenciler daha çok kazanıyor, yapay zekâ firmaları da kurulu işlem gücünü hızlıca kullanabiliyor.
Analistler, endüstriyel ölçekli madencilerdeki bu geçişin Bitcoin ağının sağlamlığına uzun vadede farklı zararlar verebileceğini söylüyor. Hem teknik anlamda %51 saldırısı riski artıyor hem de bu madencilik işini zararına bile yapabilecek ülkelere toplanma olasılığı var. Örneğin Çin, El Salvador gibi. Bu durumda cüzdanlarımızdaki Bitcoin’ler bir anda yok olabilir.
%51 saldırısı, Bitcoin ağı üzerindeki toplam hesaplama gücünün veya doğrulama yetkisinin %51’inden fazlasının bir grup ya da kuruluşun kontrolüne geçmesi durumunda gerçekleşir. Bu, saldırganın ağ üzerinde önemli değişiklikler yapabilmesine imkân tanır. Örneğin işlemlerin sırasını değiştirebilir, bazı işlemlerin onaylanmasını engelleyebilir veya çift harcama gerçekleştirebilir. Yani çoğunluğun kontrolü kötü niyetli kişilerde toplandığında Bitcoin ağı tamamen tehlikeye girer.
Kelebek
Gelişim amacıyla attığımız her bir adım, her şeyi daha hızlı yaşayıp tüketiyoruz sonucunu doğuruyor. Amazon ormanlarında kanat çırpan bir kelebeğin ABD’de fırtınaya sebep olması gibi inanılmaz olaylar yaşıyoruz. Ve maalesef yapay zekânın etkisi küçücük bir kelebeğin kanat çırpmasından çok daha büyük.
Bir sonraki yazıda görüşmek üzere...
Kaynaklar
“Micron Announces Exit from Crucial Consumer Business”. https://investors.micron.com/news-releases/news-release-details/micron-announces-exit-crucial-consumer-business
“DRAM prices surge 171% year-over-year”. Tom’s Hardware. https://www.tomshardware.com/pc-components/dram/dram-prices-surge-171-percent-year-over-year-ai-demand-drives-a-higher-yoy-price-increase-than-gold
“America’s Biggest Bitcoin Miners Are Pivoting to AI”. Wired. https://www.wired.com/story/bitcoin-miners-pivot-ai-data-centers/