Executive Summary - Teknoloji - 7
ABD seçimleri sonrası teknoloji sektöründe Trump etkisi ve beklentiler bu bültende!
Executive Summary - Teknoloji bülteninin yedinci sayısından tekrar merhaba! Sizler için yine, mutlaka karşınıza çıkacak teknoloji haberlerini ve gelişmeleri topladım, yorumladım. Bu sayıya tüm dünyayı ilgilendiren sonuçları olan ABD başkanlık seçimlerini yorumlayarak başlıyoruz.
ABD Başkanlık Seçimleri ve Bizi Bekleyen Sonuçları
Aylardır konuştuğumuz ve birçok bültende yer verdiğimiz ABD seçimleri sonunda tamamlandı. Aslında beklenen oldu diyebiliriz. Özellikle son zamanlarda Trump’ın seçimleri kazanacağı iyice belli olmuştu. Ama bu kadar rahat kazanacağını kimse beklemiyordu. Bir teknoloji bülteni olarak konunun politik ve siyasal kısımlarına girmeyeceğim. Lakin Trump’ın seçilmesinin teknoloji sektörü özelinde çok fazla değişikliğe yol açacağı kesin.
Ben de bunları toplayarak bir öngörü çıkarmaya çalıştım. Elimden geldiğince kısa tuttum. Hazırsanız başlıyoruz!
Aylardır konuştuğumuz ve birçok bültende yer verdiğimiz ABD seçimleri sonunda tamamlandı. Aslında beklenen oldu diyebiliriz. Özellikle son zamanlarda Trump’ın seçimleri kazanacağı iyice belli olmuştu. Ama bu kadar rahat kazanacağını kimse beklemiyordu. Bir teknoloji bülteni olarak konunun politik ve siyasal kısımlarına girmeyeceğim. Lakin Trump’ın seçilmesinin teknoloji sektörü özelinde çok fazla değişikliğe yol açacağı kesin.
Ben de bunları toplayarak bir öngörü çıkarmaya çalıştım. Elimden geldiğince kısa tuttum. Hazırsanız başlıyoruz!
Trump ve Etkilemesi Muhtemel Sektörler
Donald Trump, yapay zekâ, kripto para ve elektrikli araçlar politikalarında önemli değişiklikler yapmayı planlıyor. Dikkat ederseniz bu üç sektörün kesişme noktasında Elon Musk var. Kader ortağı olan Elon Musk ile birlikteliğine geçmeden önce bu üç sektörü neler bekliyor tek tek özetleyeyim.
Yapay zekâ
Yapay zekâ konusunda Biden yönetiminden 180 derece farklı fikirlere sahip Trump. Biden yönetimin yapay zekâ düzenlemelerini ortadan kaldırarak işe başlayacak olan Trump, yapay zekâ endüstrisini daha az kısıtlamayı vaat ediyor. Avrupa Birliği’nin yapay zekâ konusundaki daha tutucu yaklaşımı ve muhtemel regülatif yaklaşımları yapay zekâ araştırmalarının tamamen ABD’ye kaymasına sebep olabilir. Yapay zekâ teknolojileri Trump yönetimi için stratejik bir sektör olacak. Elon Musk’ın yapay zekâ konusundaki girişimi olan “xAI” ismini buraya bırakıp bir sonraki sektör olan kripto paralara geçelim.
Kripto Para
Bitcoin sadece seçim sonrası %33 değer kazandı. Peki neden ? Trump, bu yaz büyük bir Bitcoin konferansına başkanlık ederek ve Marc Andreessen ve Ben Horowitz gibi önde gelen kripto yatırımcılarından önemli destekler alarak kripto para sektörüne önemli vaatlerde bulundu. Trump'ın seçilmesiyle birlikte, sektörün en büyük dileğine kavuşması muhtemel: “Baş düşmanı olarak gördükleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu Başkanı Gary Gensler'in görevden alınması.”
Trump'ın ABD'yi bir "Bitcoin süper gücü" yapma çağrısında bulunmasıyla birlikte, bu sektörün parlak bir dört yıl geçirmesi kesin gözüküyor. Bu sektörün dipnotu olarak Musk’ın Tesla’nın “Elon Musk coini” olarak bilinen Dogecoin’den bilinmeyen bir miktarda sahip olduğunu doğrulamasını verebiliriz. Bu dipnotun önemini bir rakamla destekleyelim. Dogecoin son bir ayda %187 değer kazandı.
Elektrikli Araçlar
Son sektör olarak elektrikli araçlara bakacak olursak, burası aslında diğer sektörlere göre daha karmaşık durumda. İklim odaklı politikaları terk edeceğini açık açık söyleyen Trump, ayrıca Çin ekonomisinin büyük gelir kapılarından biri olan elektrikli araçlara karşı vergi avantajlarını daha fazla devam ettirmeyeceği düşünülüyor. Hatta General Motors, Ford gibi geleneksel otomobil üreticilerine fayda sağlayabilecek tüketici teşvikine yönelik çabaların olacağını öngörülüyor. Bu sektörün en önemli oyuncusunun Tesla olduğunu sanırım eklemeye gerek yok.
Sayın Bakanım
Dikkat ederseniz ABD siyasetinde baskın olan ve savaş endüstrisi olarak tanımlanan yapı şimdi Silikon Vadisi temelli yeni bir sınıfa evriliyor.
ABD’nin süper güç olarak tanımlanmaya başladığından beri zenginliği petrol, finans, ticaret gibi klasik endüstrilerden kaynaklanıyordu. Dolayısı ile vergiler, teşvikler, kanunlar bu kesimlerin çıkarını gözetecek şekilde yapılanıyordu ve ön planda hep bu sektörlerden isimler oluyordu. Bu kez çok daha farklı bir yapı görüyoruz. Musk önderliğinde pek çok teknoloji milyarderi Trump’ın arkasında ve devletin yapısını değiştirmekten bahsediyor. Bu dönüşüm sadece onları değil tüm dünyayı etkileyecek.
Bu kadar Elon Musk’dan bahsetmişken kendisinin yeni ünvanını da sizlerle paylaşalım. Kendisi artık -şu an için gayriresmi- hükümet verimliliği eş bakanı. İngilizcesi Department of Government Efficiency. Yani kısaca DoGE. Sizce tesadüf mü tevafuk mu? Bütün bu yazdıklarımdan sonra Elon Musk’ın Trump’ın gölge başkan yardımcısı statüsünde olduğu herkes tarafından kabul gördü. Seçim kampanyası boyunca 130 milyon dolar harcayan Musk, sadece kampanyayı finanse etmekle kalmadı, aynı zamanda kampanya stratejisi ve politika önerileri konusunda aktif olarak Trump’a danışmanlık da yaptı. Bütün bunlardan sonra sadece eş bakanlık yapmasını beklemek fazla romantik olacak.
Twitter vs Bluesky
X (Twitter) ile ilgili birçok habere bültenlerimizde yer verdik. (Sayı 1, Sayı 2, Sayı 4, Sayı 6) Son olarak X’in değerinin artık 9 milyar dolara kadar düştüğünden bahsetmiştik. 44 milyar dolara satın alınan bir şirket resmen gözümüzün önünde erimişti. Evet insan kaynakları ve teknolojik açıdan ciddi verimlilikten söz edilebilirken, içerik anlamında her geçen gün gayya kuyusunu andırır bir hale geldi.
Bilmeyenler için ufak bir not, Gayya Kuyusu, içinde türlü pisliğin bulunduğu, günahkarların içine atılarak cezalarını azap içinde çektikleri efsanevi bir cehennem kuyusudur.
İçeriklerden gösterim başına para kazanılması ve moderasyon ekibinin tamamen kovulması sonrası sadece provokatif gönderilerin önümüze düştüğü, bir gram sosyalleşmek uğruna kilolarca keçi boynuzu yer gibi hissettiğimiz X (Twitter), Trump’ın seçimi kazanması ile paçayı kurtarmış olabilir.
Musk’ın bir ara X’i finanse edebilmek için tekrar Tesla hissesi satacağı konuşuluyordu. Muhtemelen artık buna gerek kalmayacaktır. Sağ kesimin kalesi olacak X, her geçen gün bizi daha da şaşırtacak gibi. Bu arada seçim sonrası özellikle liberal ve sol kesimin X protestoları başladı bile.
Birleşik Krallık’ın önde gelen gazetelerinden The Guardian, bundan sonra X’de yer almayacağını bildirerek hesabını kapattı. X’i terk eden bir diğer grup Taylor Swift fanları. X’den kaçanların sığındığı yer ise bir türlü beklenen patlamayı yapamayan, X’in kurucusu Jake Dorsey’in temellerini attığı Bluesky oldu. Seçimden sonra 1.000.000 yeni üyeye hoş geldin diyen Bluesky, 15 milyon kullanıcısı sayısı ile X’in en önemli alternatifi oldu. Tabii ki daha çok kullanıcıya ihtiyacı var.
Benim de önceden aldığım Bluesky hesabıma baktığımda bir zamanlar dutluktu diyeceğim ortam hareketlenmeye başladı gerçekten. Sosyal medya için önemli olan aktif kullanıcı sayısı barajını geçip gerçek anlamda X ile yarışacak mı hep beraber göreceğiz. Kullanıcıların alışkanlıklarını kolayca terketmeyeceğini Threads ile görmüştük. Bluesky kaderi ne olur sizce? Bu arada şunu da eklemek isterim, Bluesky, X’in tersi olarak merkezi olmayan bir protokol sahip. Elon Musk’ın burayı da ele geçirmesi biraz zor gibi.
Çip Savaşları 2.0
İlk başkanlık döneminde olduğu gibi Trump’ın en büyük düşmanı yine Çin olacak. İkinci ticaret savaşları başlamak üzere ve bu savaşın en büyük cephesi çipler olacak. Trump daha göreve başlamadan, olacakların sinyalleri geliyor. ABD Ticaret Bakanlığı, emri ile Tayvan’lı TSMC Pazartesi gününden itibaren Çinli firmalara 7 nanometre veya daha küçük çip satışlarını askıya alacağını duyurdu. Biden yönetiminin daha gelişmiş çiplere odaklanıp onları yasaklamasının aksine, Trump artık daha standart çiplerin bile Çin’e ihracatını engelleyebilir.
TSMC ve Tayvanlı diğer üreticiler, 2023 yılında dünya çip üretiminde %68 pazar payına sahipken, ABD'nin çip üretimini ülkeye geri getirme çabaları nedeniyle bu oranın 2027'de %60'lara düşmesi öngörülüyor.
Herkes Nvidia’ya Rakip
Nvidia yapay zekânın ihtiyacı olan çiplerin neredeyse tek tedarikçisi. Bu ünvanı ile milyarlarca dolar kazandı. Hatta şu an için en değerli şirket konumunda. Bu da rakiplerinin hem bu pazardan pay almak için hem de kendi şirketlerine daha uygun fiyatlı çip tedarik edebilmek için hızla bu sektöre girmelerine sebep oldu. Son olarak Amazon da kendi yapay zekâ çipini ürettiğini ve kendi sistemlerinde kullanmaya başlayacağını duyurdu. 2015 yılında 350 milyon dolara satın aldığı Annapurna Labs tarafından geliştirilen bu çipler, Anthropic tarafından test ediliyor.
Nükleere Dönüş
Özellikle yapay zekânın ihtiyaç duyduğu elektrik, kurulu kapasitenin zorlanmasına sebep oluyor. Gartner'ın yeni raporuna göre, geçen yıl yapay zekâ sunucuları 195 terawatt/saat elektrik talep etti. Bu, 18 milyon hanenin bir yılda kullandığı kadar. Ancak 2027'ye kadar yeni sunucular 500 terawatt-saat veya 46 milyon hanenin tükettiği kadar elektrik tüketebilir.
Bu, Goldman Sachs tahminine göre 2022'de halihazırda 349 terawatt/saat tüketen mevcut veri merkezlerinin kullandığı enerjinin çok üzerinde. Bu bize yeni kaynaklara ihtiyacımız olduğunu gösteriyor. İlk bakılan yer ise bilindik. Nükleer reaktörler. Çevreci olmadıkları ve taşıdıkları büyük risk yüzünden terk edilmeye başlanan nükleer enerji yeniden enerji planına dahil oldu. Büyük veri merkezi sahipleri Amazon, Microsoft ve Google’ın bu konudaki yatırımlarını dile getirmiştik. Trump ile birlikte nükleer reaktörlerin gelişimi daha da hızlanabilir.
Hoş Geldin Üçüncü Büyük
Seçim atmosferinden biraz uzaklaşıp gündemdeki diğer konulara geçelim. Huawei ABD tarafından teknolojik izolasyona tabi tutulduktan sonra geliştirdiği mobil işletim sisteminin yeni versiyonu olacak Harmony OS Next’i duyurdu.
Şu anda da kullanılan sürümlere göre oldukça cesur bir hamle olarak okumak gerekiyor. Biraz baştan alarak anlatacak olursak Android işletim sistemi aslında açık kaynaklı bir işletim sistemi. Burada lisansa tabi olan ise artık onsuz düşünülemeyen Google servisleri. Mesela Google Play.
Huawei ambargo sonrasında Google’dan lisans alamayınca Android işletim sistemlerinin açık kaynak halini alıp kendi cep telefonlarında kullanmaya başladı. Böylece diğer Android uygulamalar Huawei telefonlarda da çalışmaya devam ediyordu. Ama Google Play olmadığı için bu uygulamaları listeleyip yükletebilmek için hem kendi store uygulamasını geliştirdi hem de harici yazılım firmalarının bu telefonlar üstüne bir şekilde (legal-illegal) Google uygulamalarını yükletecek uygulamalar geliştirmesine izin verdi. Yani şu anda bir Huawei telefon alırsanız biraz çaba ile tüm Google servislerinin olduğu klasik bir Android cep telefonuna sahip olabiliyorsunuz.
Ama Huawei Next kodlu yeni işletim sistemi ile Android ortamını tamamen terk ediyor. Kendi geliştirdiği bu işletim sistemi sadece bu işletim sistemi için yazılmış uygulamaları destekleyecek. Bu duyuru ile mobil işletim sistemleri üçüncü büyük oyuncusuna kavuşmuş oldu. Huawei’nin tanıttığı amiral gemisi telefon modeli olan Mate 70 ise 2 farklı işletim sistemi ile satılacak. Çin içinde Harmony OS Next, global piyasada ise klasik Harmony OS. Tabi Çin için işleri kolay. Çin’de bizim gündelik kullandığımız uygulamaların neredeyse tamamı zaten yasak olduğu için bu konuda sorunları yok.
Üçüncüye Hoş geldin Derken Dördüncü Sinyal Verdi
Daha üçüncü oyuncunun ürününü tam görmeden, mobil işletim sistemi pazarı için dördüncü aktör bize göz kırptı bile. Değişik tarzı ile kendi kullanıcı kitlesi olan Londra merkezli Nothing Phone’un kurucusu Carl Pei kendi işletim sistemlerini geliştirebileceklerini söyledi. Çok net bir plan gibi gözükmese de Pei, yapay zekâ sayesinde bunun çok kolay ve hızlı olabileceğini paylaştı. Ara ara kontrol ederek bu düşüncenin bir plana dönüşüp dönüşmeyeceğini takip edeceğiz.
Hep Gidenler mi Olacak?
Bültende OpenAI’ı terk edenlerin bir kısmını yazdık. (Sayı 4) En üst seviyeden başlayarak ciddi kopuşlar oldu. Hatta bir ara şirkette sadece Sam Altman’ın kalabileceği geyiği bile yapılmışken haftaya şok bir haberle başladık. Bu sefer birileri geri dönüyor. Evet doğru duydunuz OpenAI’a geri dönüşler başladı. OpenAI kurucularından Greg Brockman üç aylık ayrılığa dayanamayarak OpenAI’a geri döndüğünü açıkladı. Uzun bir tatilden sonra OpenAI’ı inşa etmeye geri döndüğünü X’den açıklayan Brockman başkanlık koltuğuna da oturdu.
Amazon’un Gözlüğü
Amazon öncelikle kendi sürücülerinin kullanımını düşünerek akıllı bir gözlük tasarladı. Amaç, sürücülere adım adım yol tarifi vermek ve böylece her teslimattan daha fazla zaman kazandırmak. Sürücüye daha kesin yol tarifleri verebilecek gömülü bir ekrana sahip olacak olan bu gözlük ile örneğin, asansörden indikten sonra sola veya sağa dön gibi sürücünün işini kolaylaştıracak tüyolar gösterilecek.
Amazon ayrıca, sürücülerin teslimat kanıtı olarak paketlerin fotoğraflarını çekmesini sağlayacak. Teorik olarak, tüm bunları yapmak -gözlükler ile eller serbest olduğundan- sürücülerin daha fazla paket taşımasına olanak tanırken, tüm bu tasarruf edilen saniyeler, sürücülerin tek bir vardiyada daha fazla eve teslimat yapmasına olanak tanıyacak.
Teslimat Sektöründe İşler Kötü Gidiyor
Pandemi döneminde inanılmaz talep gören bu yüzden de müthiş büyümeler gören hızlı teslimat firmaları aslında olmaları gereken noktalara geri dönüyorlar. Geçtiğimiz sayılarda ülkemizden çıkan Getir özelinde yazmıştım. Hem hızlı market teslimatı hem de hızlı yemek teslimatı yapan firmalar aldıkları yatırımlarla çok hızlı büyümüşlerdi. İhtiyaçların normal düzeye inmesi ve paranın değerinin artması ile küçülmeler, kapanmalar ve satışlar arttı. Son haber Hollanda merkezli Just Eat Takeaway firmasından. 4 yıl önce tam 7,3 milyar dolar ödeyerek satın aldığı ABD merkezli Grubhub’ı 650 milyon dolara ABD merkezli Wonder’a devretti. Zararın büyüklüğü dikkatinizi çekmiştir. Acaba bu zarar üstüne kaç bardak soğuk su içtiler ?
Duvardaki Yapay zekâ
Apple'ın altı inç boyutunda yapay zekâya sahip duvar tableti hakkında bazı söylentiler çıktı. Bu cihazın, akıllı ev cihazlarını kontrol edebileceği, video görüşmelerine katılabileceği ve daha fazlasını yapabileceği belirtiliyor.
Apple'ın bu akıllı ekranı, HomeKit uyumlu ışıkları, güvenlik kameraları, sensörleri, termostatları ve daha fazlasını kontrol etmek için merkezi bir yol sunacak. Akıllı ev pazarında yeteri kadar aktif olamayan Apple bu tarafı hareketlendirmek istiyor.
Endonezya Ne Yapmak, Nereye Varmak İstemektedir?
Endonezya devleti iPhone 16’dan sonra Google Pixel 9’un da satışını yasakladı. Kulağa ilginç geliyor değil mi? Aslında her şey bu büyük teknoloji firmalarının gelirlerinden hükümetlerin almak istediği pay ile ilgili. Kimi ülkeler -bizim gibi- cidden çok yüksek vergiler getirerek bunu yaparken, Endonezya ise satışa çıkacak mobil cihazlarda yerlilik oranını savunuyor. Burada %40 gibi bir yerlilik oranı isteyen Endonezya bu konuda Samsung ve Xiaomi’yi ikna etmiş durumda. Ama bu kadar global ürünlerde bu nasıl oluyor gerçekten anlamak zor.
Hacker’ları Durdurmak Zor
Temmuz ayında ABD merkezli AT&T firması hackerların sistemlerinden Ekim 2022 ve Ocak 2023 arasındaki tüm görüşme ve mesajlaşma kayıtlarını çaldıklarını açıklamıştı. Bu tür veri sızıntıları ile birlikte başka türlü hacker saldırıları da oluyor. Bunlardan biri de botnet saldırısı.
Botnet, birden fazla hedefe koordineli saldırılar başlatmak için kullanılan kötü amaçlı yazılım bulaşmış cihazlardan oluşan ağı ifade ediyor. Çin hükümeti adına çalıştıkları iddia edilen bilgisayar korsanları, Microsoft'un Azure bulut hizmeti kullanıcılarına karşı saldırı düzenlemek için binlerce yönlendirici, kamera ve diğer cihazlardan oluşan bir botnet ağı kullanıyor. Bu ağ, neredeyse tamamen TP Link markalı cihazlardan oluşuyor ve ilk olarak Ekim 2023'te bir araştırmacı tarafından fark edilmiş. Çin menşeli ürünler gerçekten göz korkutuyor.
Özellikle bu konularda dikkatli olmanızı öneririm. Cihazın sahibi siz olduğunuz için yasal olarak siz de suçlanabilirsiniz.
Bu sayının da sonuna geldik.
Geri bildirimlerinizi ve önerilerinizi yorum olarak yazmaktan lütfen çekinmeyin.
Eğer hoşunuza da gitmişse arkadaşlarınızla da paylaşırsanız memnun oluruz.
Bir sonraki sayıda görüşmek üzere.
Executive Summary’i sosyal medya hesaplarından da takip edebilirsiniz: